De weg deelt het land in tweeën. Nu en in de tijd van de Khmer Rouge. We rijden van Siem Reap naar Thailand. Op de achterbank van de bus worden onze ingewanden opnieuw gerangschikt. Na de grensovergang bij Piopet gaat de dancing road over in Thais asfalt, dan wordt het vast beter.
"Welcome to Phom Penh", zegt Lieng en ze overhandigt ons een tot een hart gevouwen 100 riel biljet als we aankomen in de Cambodjaanse hoofdstad. De komende dagen is ze onze gids.
Aan het einde van de middag laat Lieng ons achter bij de Foreign Correspondents Club. Het is druk. Ik bekijk de foto's aan de wand. Schietende legerofficieren, een neergeschoten brommer bestuurder ligt zwaar gewond op de grond en wordt beroofd van zijn horloge. En nog meer gruwelijkheden.
Een beetje te veel na een zware dag in het Tuol Sleng genocide Museum. Alle gevangenen zijn bij hun detentie op de foto gezet. Mensen die niet ouder zijn geworden dan hun laatste foto. Er hangen ook foto's van de voormalige bewakers aan de muur. Oudere mannen en vrouwen kijken ons, met vriendelijke ogen, aan. Foto's van hun dagelijks leven, nu, in deze tijd.
Na ons bezoek aan de voormalige S 21 gevangenis reden we langs velden met morning glory naar de Killing Fields. Morning Glory is de favoriete groente van de Cambodjanen en gedijt prima op het meer van Phom Penh´s afval water.
Op de Killing Fields werden meer dan 17.000 mensen dood geknuppeld met geweerkolven door de Khmer Rouge. Met geweerkolven om kogels te sparen! In een herdenkings stupa liggen stoffelijke resten, schedels en beenderen, op leeftijd en geslacht gesorteerd.
Vanuit het raam op de eerste verdieping van FCC staar ik over de rivier. Gedachteloos probeer ik mijn margharita op te drinken. Na de derde stappen we op om met vrienden te gaan eten bij Friends.
In Friends worden we vrolijk ontvangen door de studenten van het Australische project Mith Samlanh. Dit project biedt straatkinderen de mogelijkheid een beroep te leren. Koks, bedienend personeel, iedereen hier is betrokken bij Friends, 'The Restaurant'. Geheel volgens de etiquette worden we verzorgd. Eerst de dames een glaasje water en het menu. Professioneel worden de extra´s, buiten het menu, opgenoemd en zorgvuldig worden bestellingen opgenomen.
Fruitmix lassi, gebakken vis met lemon boter, gefrituurde courgette met verse mayonaise, bief met honing en peper en bief met kruidnagel. Toe gekarameliseerde ananas met vanillesaus en crêpes met vanille ijs overgoten met chocoladesaus. Het is zo lekker en er het wordt met zoveel plezier gewerkt dat ik me wel over moet geven aan deze weelde. Iedereen heeft het naar zijn zin. Studenten in rode en gele Mith Samlanh T-shirts knuffelen regelmatig hun Australische leraar in het voorbij gaan naar de keuken. Ik geniet van het eten, de atmosfeer en de muziek, ‘Tourist' van St. Germain.
De volgende dag neemt Lieng ons mee naar The Cambodia Trust. Een Japanse vrijwilligster laat ons naar een video kijken.
Een vrolijk jongetje voetbalt met zijn vriendjes. Aan zijn beweging is op het eerste gezicht niets bijzonders te zien. Als de camera inzoomt zie ik zijn prothese. Vandet is geboren met één been.
"Hij zegt dat hij in een vorig leven een soldaat was en toen stond hij op een mijn. Daarom is hij geboren met één been", legt zijn vriendinnetje uit.
Het klinkt bijna als een sprookje als ik de ondertiteling lees.
"Once upon a time I lived in the jungle ", licht Vandet toe.
De video laat ons zien hoe The Cambodia Trust werkt. Op haar scooter rijdt Po over het platteland. Ze bezoekt cliënten voor nazorg en mensen die geholpen zouden kunnen worden.
Uit haar bijzondere verhaal begrijp ik dat het Trust zelf op zoek gaat naar mensen die zij met hun handicap kunnen helpen. Behalve verblijf en medische hulp krijgen de mensen hulp voor het bewerken van hun land tijdens hun afwezigheid. Dit is vaak de grootste drempel. Hun land is de enige bron van inkomsten en voedsel voor de familie. Met die opvang van het werk is er geen belemmering meer om naar Phom Penh te komen voor de behandeling.
In een week tijd wordt een goede prothese of brace aangemeten, gemaakt en geleerd hoe ermee om te gaan.
Vandet wordt elke drie tot zes maanden naar de kliniek gehaald om een nieuwe passende prothese te krijgen.
"En ik heb ook nieuwe sportschoenen gekregen" en wijst trots naar zijn spierwitte schoenen.
"De kinderen uit de klas noemen me soms Limpy", vertrouwt hij ons als laatste toe.
Na de introductie film leest de Japanse ons de les.
"Never give beggars money. Ze leggen hun prothese af omdat ze hun familie moeten onderhouden en willen geen tijd investeren om iets voor hun geld te doen".
Haar uiteenzetting klinkt mij hard in de oren, zeker als ze uitlegt dat dit gebeurt omdat de familie honger lijdt als er geen geld wordt opgehaald.
De Cambodian School of Prothetics and Orthotics (CSPO) is een onderdeel van het project. Sofia is in tegenstelling tot de rest van de studenten niet verlegen. Enthousiast laat ze ons zien wat ze allemaal leert. Als ze verder vertelt over haar opleiding gaat ze naar buiten om ons niet de lijmlucht te laten opsnuiven.
In de kliniek heerst een grote drukte. Op het laboratorium wordt hard gewerkt aan de fabricage en de laatste aanpassingen van protheses. Op de band oefent een man met lopen. Met de aanwijzingen van de therapeut en gesteund door de leuning lukt het al aardig. Een stukje verderop wordt de arm van een meisje opgemeten. Ze heeft polio gehad en een brace nodig. Er zitten mensen te wachten. Af en toe komt er iemand uit het lab om een prothese te passen of om nog iets na te meten aan een stomp.
"Enjoy! Tomorrow breakfast at five thirty", zegt Lieng streng, maar kijkt ons ondeugend aan als ze s'middags afscheid neemt.
Met drie meiden sluiten we de dag af bij Seeing Hands. We worden naar een benauwd kamertje geleid, waar we ons omkleden in een wijde witte broek en een wit tenue. Aan de hand worden we terug gebracht naar de kamer waar we zijn binnen gekomen. Er staan drie massage tafels. Hier moeten we op gaan liggen, op ons buik. Boven mij zwabbert een ventilator en op mij klimt een volledig blinde masseuse. Ik kreun diep als ze op m'n rug begint te duwen. Gelukkig gaat ze na een tijdje van me af en gaat verder bij m'n hoofd. De twee andere masseuses kletsen volop, maar mijn seeing hands zijn bezig met hun werk. Af en toe antwoordt ze de andere twee met een zachte, lage stem. Hij klinkt lief en bescheiden. Seeing hands schuifelt om mij heen en al tastend vindt ze haar weg over mijn lichaam. Het eindigt met een flinke aframmeling. Ik geef haar een tip, maar dat begrijpt ze pas als ik haar uitleg welk getal erop het dollar briefje staat.
Deze ochtend zwaait Lieng ons uit. Met de express boot vertrekken we naar Siem Reap, de uitvalbasis voor Angkor Wat.
Vanochtend om half zes heeft ze ontbijt voor ons geregeld. Eerst moesten er twee auto's uit het restaurant gereden worden. Op stretchers in de gang en voor de deur van het hotel lag iedereen nog wakker te worden. Overdag wordt deze ruimte door zijn bewoners gebruikt om te voetballen of te fitnessen.
"Ze wil zeker zijn dat we echt weg gaan", zeg ik lachend.
De zon komt snel op. De lucht is niet wolkeloos, maar grote stukken blauw beloven veel goeds. Uit de wind in de zon schrijf ik over de afgelopen dagen. Herrie stoppers beschermen mijn trommelvliezen. De loeiende sirenes waarschuwen voor komende bochten en onverwachte obstakels op het water. Op onze ‘Russische' raket snellen we over het Tonlé Sap. In de Lonely Planet zoek ik op hoe we morgen Angkor Wat het beste kunnen bezoeken, met de fiets lijkt ons de leukste optie.
Na het ontbijt bij het Greenhouse II fietsen we naar het administratiekantoor voor onze toegangspassen tot het tempelcomplex. We genieten van de frisse rijwind, rust en schoonheid. Vanaf Angkor nemen we de kleine rondweg rechtsom langs Banteay Kdei met de Garudas, het Sas Srang bassin naar Ta Phrom. Op de toegangsweg naar de tempel ruïne klinkt muziek. Vanaf een vlonder begeleidt een sextet ons naar de ingang. In de schaduw van de bomen luisteren we naar de Cambodjaanse muziek.
"Hij heeft zijn been afgedaan", zeg Bas en wijst naar de percussionist.
"Waarschijnlijk gaat de stomp irriteren door de warmte en bovendien zit hij zo makkelijker", is mijn verklaring.
We fietsen verder in de richting van de, door de jungle overgenomen, tempel.
In de bomen kwetteren de parkieten er volop los. Met een fluitketel proberen de cicaden de vogels te overtreffen.
Er zijn vandaag weinig mensen in Angkor Wat en de restaurantjes proberen ons te lokken voor de lunch.
"Half price today M'dam".
We fietsen een rondje over het pleintje om een keuze te maken.
"Your driver is also sitting here", is de leukste verkoop truc die ons geboden wordt en bij het One Table Restaurant eten we een broodje voor de volle prijs.
Verkoopsters proberen ons van alles aan te prijzen.
"Krijg je een baby", vragen ze giechelend en wijzen naar de buik van onze medereiziger Thomas.
Uiteindelijk weten ze hem twee te kleine T-shirts te verkopen en krijg ik een armbandje van ze.
Om van de zonsondergang te genieten klimmen we aan het eind van de middag Phom Bakheng op. Halverwege de tempelberg komen we wederom een orkestje tegen dat ons begeleid bij het klimmen. De nodige kunstledematen liggen uitgestald naast de muzikanten.
Mijn hemel dit is niet vol te houden voor mijn nieren. Over twee uur zijn we op het asfalt. Ik tel de seconden af. De weg deelt het land in tweeën. Aan de rechterkant van de weg staan waarschuwingsborden: niet graven in verband met mijnen. De Khmer Rouge heeft lang in dit gebied stand gehouden, maar de weg zijn ze nooit overgestoken. Door het achterlaten van hun mijnen en granaten vallen hier nog jaarlijks veel slachtoffers, zo'n achthonderd!
Er is een brug kapot. We volgen de omleiding dwars door het mijnenveld. Persoonlijk zou ik gekozen hebben voor een route langs de zuidelijke kant van de weg, zonder de mijnen.
Terug op de dancing road stoppen we bij een stalletje. Ik koop een pakje kauwgom. Onder een gevarenbord zit een jongetje in een hangmat. Hij blaast een ballon op, als hij maar niet te hard blaast.
'Op reis met juffrouw Jannie'© Pauline
------------------------------------------------------------------------------------------------
